بحران بی‌آبی در کشور ما، با عواملی چون تغییرات اقلیمی، مدیریت نامناسب منابع آبی و مصرف بی‌رویه، به یکی از بزرگ‌ترین تهدیدهای پیش روی جامعه تبدیل شده است. در این میان، حفر چاه‌های غیرمجاز و برداشت‌های غیرقانونی از منابع زیرزمینی به‌عنوان عامل تشدیدکننده، تخریب جدی سفره‌های آب زیرزمینی و آینده زیست‌محیطی ایران را به خطر انداخته است.
چاه‌های غیرمجاز؛ تهدیدی برای منابع آب زیرزمینی
برداشت غیرقانونی آب از طریق چاه‌های غیرمجاز، علاوه بر کاهش منابع حیاتی زیرزمینی، اثرات جبران‌ناپذیری چون فرونشست زمین، کاهش کیفیت آب و نابودی زیست‌بوم‌های طبیعی را به دنبال دارد. این روند، به‌ویژه در مناطق خشک و کم‌آب، فشار بر سفره‌های آب زیرزمینی را افزایش داده و تعادل اکوسیستم‌های محلی را مختل کرده است.
اصلاح قوانین برای مقابله با تخلفات آبی
برای مقابله با این بحران، بازنگری و اصلاح قوانین در کنار تقویت سازوکارهای اجرایی ضروری است:
1. افزایش جرائم بازدارنده: جرائم و مجازات‌های فعلی باید متناسب با خسارت‌های زیست‌محیطی و اجتماعی ناشی از تخلفات باشد. جریمه‌های مالی سنگین و حتی اعمال مجازات کیفری می‌تواند اثر بازدارندگی بیشتری داشته باشد.
2. توقیف فوری تجهیزات حفاری غیرمجاز: تجهیزات مرتبط با حفاری چاه‌های غیرمجاز باید در صورت شناسایی، بلافاصله توقیف و افراد متخلف مورد پیگرد قانونی قرار گیرند.
3. ایجاد سامانه ملی نظارت بر منابع آبی: راه‌اندازی یک سامانه جامع برای ثبت، پایش و نظارت بر تمام چاه‌ها و برداشت‌ها، امکان شناسایی تخلفات و مدیریت بهتر منابع آبی را فراهم می‌کند.
ایجاد پلیس آب؛ گامی عملی برای حفاظت از منابع آبی
ایجاد یک نهاد تخصصی به نام پلیس آب می‌تواند نقش کلیدی در جلوگیری از تخلفات و حفاظت از منابع آبی کشور ایفا کند:
1. نظارت هوشمند: با استفاده از فناوری‌های نوین مانند پهپادها، حسگرهای زیرزمینی و ماهواره‌ها، امکان پایش دائمی مناطق حساس فراهم می‌شود.
2. اجرای سریع قوانین: پلیس آب باید اختیارات لازم برای تعطیلی چاه‌های غیرمجاز، برخورد با متخلفان و توقیف تجهیزات را داشته باشد.
3. آموزش و فرهنگ‌سازی: یکی از وظایف اصلی این نهاد، ارتقای آگاهی عمومی درباره بحران آب و آموزش کشاورزان و بهره‌برداران برای استفاده از روش‌های مدرن و کم‌مصرف آبیاری است.
فرهنگ‌سازی؛ پیش‌نیاز موفقیت در مدیریت آب
در کنار اقدامات قانونی، توجه به فرهنگ‌سازی و جلب مشارکت مردم نیز حیاتی است. اجرای برنامه‌های آموزشی در مدارس، رسانه‌ها و جوامع محلی می‌تواند تغییرات مثبتی در نحوه برخورد با منابع آب ایجاد کند.
نتیجه‌گیری
بحران آب تهدیدی چندوجهی است که تنها با تلفیق اصلاح قوانین، اجرای قاطع نظارت‌ها و مشارکت مردمی می‌توان با آن مقابله کرد. ایجاد پلیس آب، اصلاح زیرساخت‌های قانونی و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، گام‌هایی مهم برای حفاظت از منابع آبی و تضمین آینده‌ای پایدار برای کشور است. اکنون، زمان عمل است.
به قلم : علیرضا شریعتی/ حقوقدان و رییس روابط عمومی مرکز وکلا، کارشناسان رسمی و مشاوران خانواده قوه قضاییه
