استان خراسان رضوی با داشتن جاذبه‌های گردشگری و زیارتی فراوان، یکی از مهم‌ترین مقاصد گردشگری ایران است. در اینجا به ۱۰ مسئله اساسی در این حوزه اشاره و راهکارهایی برای رفع و تسهیل امور پیشنهاد می‌کنیم.
زیرساخت‌های حمل و نقل
حمل و نقل به عنوان حلقه اتصال بخش‌های مختلف اقتصاد کشور از بخش‌های بسیار مهم و زیربنایی محسوب می شود، زیرا امکان بهره وری مناسب از منابع و استعدادهای اقتصادی را فراهم می‌کند، امکانات بالقوه استفاده از منابع دوردست را به طرز شگفت انگیزی به فعلیت می رساند، بهبود جاده‌ها، خطوط ریلی و فرودگاه‌ها برای دسترسی آسان‌تر به مناطق گردشگری در استان خراسان رضوی یک ضرورت غیر قابل انکار است.
اقامتگاه‌ها
تعداد تأسیسات گردشگری موجود استان (تا پایان ۱۴۰۲) تعداد ۲ هزار و ۸۵۶ واحد می باشد که به نسبت تعداد این تأسیسات در پایان دولت دوازدهم(نیمه اول سال ۱۴۰۰) رشدی حدود ۱۶ درصد تا پایان سال ۱۴۰۲ در دولت سیزدهم شاهد هستیم و در این بین تعداد ۲۱۵۰ واحد مربوط به واحدهای اقامتی همچون هتل ، هتل آپارتمان ، مهمانپذیر ، زائرسرا ، اقامتگاه بومگردی و سنتی می باشد و رشدی حدود ۵ درصد در مقایسه با پایان دولت دوازدهم داشته است. در این خصوص، تعداد تخت های رسمی نیز از ۱۳۲.۰۰۰ به ۱۳۹.۲۰۰ تخت افزایش یافته که رشدی حدود ۵/۵ درصد را نشان می دهد ، با توجه به این‌که زائرپذیری و گردشگر پذیری استان رو به افزایش است، افزایش تعداد و کیفیت هتل‌ها و مهمانسراها برای پذیرایی از گردشگران و زائران باید برنامه‌ریزی شود.
تبلیغات و بازاریابی
جذب گردشگران فرهنگی به طور مستقیم از تبلیغات اینترنتی ، تبلیغات رسانه های جمعی و تبلیغات دهانبه دهان تاثیر می پذیرد البته بیشترین تاثیر را تبلیغات رسانه های جمعی دارد و معرفی جاذبه‌های گردشگری استان در سطح ملی و بین‌المللی با هدف جذب مخالبان رسانه‌ها باید در دستور کار قرار گیرد.
حفظ و نگهداری آثار تاریخی: گردشگری در ایران میراث پایه است و در خراسان به عنوان یکی از مناطق کهن ایران باستان ظرفیت بالایی در حوزه میراث‌فرهنگی و تاریخی دارد، از استان خراسان رضوی بیش از ۲ هزار و ۷۰۰ اثر، محوطه، اثر طبیعی و معنوی در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است، که این تعداد اثر آمار بالایی محسوب می‌شود، و برای این تعداد اثر بودجه و اعتبارات در خور نیاز است و مرمت و نگهداری مناسب از اثار تاریخی می‌تواند موجب جلب توجه گردشگران شود.
توسعه گردشگری روستایی
این استان سه هزار و ۲۱۸ روستا دارد که بیش از ۲ هزار و ۵۰۰ روستا از این تعداد بیش از ۲۰ خانوار جمعیت دارند، اما فقط تعداد 17 روستای هدف گردشگری در استان خراسان رضوی شناسایی و مصوب شده‌اند که دارای قابلیت‌ها وتوانمندی‌های قابل توجه گردشگری است، برا تحققتوسعه گردشگری معرفی این ظرفیت‌ها از اهمیت زیادی برخوردار است.
آموزش و پرورش نیروی انسانی
آموزش کارکنان حوزه میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در سطوح استانی، شهرستانی و راهنمایان گردشگری و دیگر اجزای خدمت رسان به گردشگران و زائران در ارائه خدمات بهتر نقش کلیدی دارد.
مدیریت پسماند
تولید زباله، به‌ویژه زباله‌های پلاستیکی، یکی از چالش‌های بزرگ محیط زیستی در صنعت گردشگری است. گردشگران اغلب در طول سفر خود مقادیر زیادی از زباله‌های پلاستیکی، غذایی و بسته‌بندی‌های یکبار مصرف تولید می‌کنند. این زباله‌ها اگر به‌درستی مدیریت نشوند، به آلودگی خاک، آب و حیات‌وحش منجر می‌شوند. تشویق مسافران به استفاده از محصولات تجزیه‌پذیر و کاهش استفاده از پلاستیک‌های یکبار مصرف، نقش مؤثری در کاهش تولید زباله ایفا می‌کند.
امنیت گردشگران
کشور ما نسبت به بسیاری از کشورهایی که در حوزه خاورمیانه و اطراف وجود دارند از امنیت نسبی خوبی برخوردار است که می‌تواند برای بسیاری از گردشگرهای داخلی و خارجی جذاب باشد، ایجاد احساس آرامش برای گردشگران می‌تواند به افزایش جذب گردشگران به ویژه گردشگران خارجی کمک کند.
تنوع‌بخشی به جاذبه‌ها
استان خراسان رضوی از جاذبه‌های متنوعی برخوردار است اما باید این جاذبه‌های در سبد سفر مییون‌ها زائر که به مشهد می‌آیند قرار گیرد، ذائقه مخاطبان طی چند دهه اخیر نشان داده است که در استان خراسان رضوی به ویژه شهر مشهد ایجاد مراکز تفریحی و خرید با اقبال از سوی زائران و گردشگران مواجه است، اما باید مراکزی مبتنی بر خلاقیت و ذائقه‌ی تغییر یافته مردم ایجاد شود.
توسعه گردشگری مذهبی
نوع گردشگری مبنا و زیربنای گردشگری در استان خراسان رضوی و شهر مشهد است، اگر چه وجود مضجع شرف حضرت رضا (ع) بزرگ‌ترین جاذبه گردشگری ایران محسوب می‌شود و به واسطه بارگاه این حضرت مسیر حرکت زائران از دورترین نقطه به مشهد پر رونق شده و بخشی از اقتصاد شهرهای در مسیر به وجود زائران حضرت رضا (ع) وابسته است. وابستگی اقتصاد و فرهنگ خراسانیان به حضرت رضا(ع) و ارادت مردم این خطه به خاندان اهل بیت تنها به مشهد خلاصه نمی‌شود چرا که استان خراسان دارای بیش از ۶۰۰ امامزاده (و آرامگاه) است و در برخی از شهرستان‌ها این امام زادگان به محور توسعه و گردشگری این شهرستان ها تبدیل شده‌اند، باید رویکرد گردشگری مذهبی در کنار گردشگری فرهنگی و تاریخی در سراسر استان دنبال شود.
پیگیری و رفع مشکلات این مسائل می‌توانند به بهبود تجربه گردشگران و افزایش جذب توریست در استان خراسان رضوی کمک کنند امید است در دولت چهاردهم این مسائل اساسی ر دستور کار قرار گیرد.
یادداشت/ محمدعلی علی‌نژاد
کارشناس میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی
